“Η αναπηρία στην Ελλάδα της κρίσης” είναι ο τίτλος του βιβλίου που κυκλοφόρησε η Παναγιώτα Καραγιάννη, τον Μάιο του 2017. Όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, πρόκειται για μια μελέτη που επιχειρεί να κατανοήσει τους τρόπους με τους οποίους ανανοηματοδοτήθηκε η αναπηρία ως κοινωνική κατηγορία κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.
Η Παναγιώτα Καραγιάννη είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έχει πραγματοποιήσει το Διδακτορικό της με θέμα την Αναπηρία στο ΕΘνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στο βιβλίο της αυτό, η κυρία Καραγιάννη, εξετάζει ορισμένες από τις πτυχές που απέκτησε η αναπηρία ως κοινωνικό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα μέσα από τρεις αλληλένδετες διαστάσεις: την κοινωνική πολιτική, την κοινωνική ρητορική και τα ιατρικά τυποποιητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για τον προσδιορισμό της αναπηρίας, σε μια περίοδο μεγάλων κοινωνικών και πολιτισμικών ανακατατάξεων.
Η φτωχοποίηση των αναπήρων
Στη χώρα μας ζουν πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι με ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω, αποτελώντας ένα 10% του συνολικού πληθυσμού. Με την εφαρμογή των μνημονίων και την επακόλουθη μείωση των εισοδημάτων των πολιτών της χώρας, υπήρξε μια τεράστια υποβάθμιση στις οικονομικές ενισχύσεις των ΑμεΑ.
Η υποβάθμιση αυτή έγινε κυρίως μέσω των Κέντρων Πιστοποίησης Αναπηρίας, που δημιουργήθηκαν το 2010 και ανέλαβαν να αποδίδουν τα ποσοστά αναπηρίας. Παράλληλα υπήρξε από πλευράς κυβέρνησης σκλήρυνση του πλαισίου χορήγησης επιδομάτων με την εισαγωγή εισοδηματικών κριτηρίων. Τα ΚΕΠΑ επανεξέτασαν τα ποσοστά που είχαν ήδη αποδοθεί και ανέλαβαν την αξιολόγηση των νέων περιστατικών.
Ως αποτέλεσμα χιλιάδες επιδόματα μειώθηκαν, συντάξεις κόπηκαν, αλλά και τα επιδόματα που συνέχισαν να υφίστανται άρχισαν να υπολογίζονται ως εισοδήματα ανοίγοντας ένα καινούριο μέτωπο για τα ΑμεΑ. Σε παλιότερή του συνέντευξη στο Glykouli, ο Συνήγορος των ΑμεΑ, Ανδρέας Μπαρδάκης ανέφερε το εξής.
“Όταν κάποιος είχε ποσοστό αναπηρίας 80%, που σημαίνει ότι λάμβανε το πλήρες ποσό της σύνταξης αναπηρίας και αυτός μειώνεται στο 67%, ή στο 50%, άμα το δούμε ποσοστιαία, η μείωση στην αρχική αναπηρία μπορεί να είναι της τάξης του 40%.”
Ανάλογα, ο Ριζοσπάστης πριν από ένα χρόνο έγραφε:
“Δεκάδες χιλιάδες χάνουν τη σύνταξη αναπηρίας, καθώς πριν μια δεκαετία οι συνταξιούχοι αναπηρίας αριθμούσαν περίπου το 14% του συνόλου των συνταξιούχων και σήμερα έχουν πέσει κάτω από το 6%. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα Αναπήρων (ΣΕΑΑΝ), το κατώφλι των ΚΕΠΑ έχουν περάσει περίπου 700.000 άνθρωποι και η κυβέρνηση διαρρέει ότι αναπηρικά επιδόματα θα δικαιούνται τελικά περίπου 185.000, την στιγμή που μόνο οι βαριά ανάπηροι ξεπερνούν τις 500.000. Οι δαπάνες για την Πρόνοια έχουν μειωθεί την τελευταία δεκαετία κατά 50%. Τον Αύγουστο του 2016, το Διοικητικό Συμβούλιο του ΙΚΑ (λίγους μήνες πριν τη συγκρότηση του ΕΦΚΑ) μείωσε τον προϋπολογισμό για τις συντάξεις αναπηρίας κατά 25%.”
Πως όμως κατάφερε η κυβέρνηση να περάσει αυτές τις περικοπές στο πιο ευπαθές κομμάτι του πληθυσμού;
Πριν αρχίσουν οι περικοπές και πριν ιδρυθούν τα ΚΕΠΑ, υπήρξε ένα κύμα προπαγάνδας από τα ΜΜΕ, που είχε ως σκοπό να απαξιωθούν τα ΑμεΑ. Συγκεκριμένα, όπως εξήγησε ο κύριος Μπαρδάκης, “ξεκίνησε με μια επίθεση μέσα από τα ΜΜΕ εναντίον των αναπήρων που έπαιρναν συντάξεις, με την ανακάλυψη και προβολή ατόμων που τις έπαιρναν παράνομα.” Η πολιτική αυτή της απαξίωσης της κοινωνικής ομάδας των αναπήρων μέσω της προπαγάνδας, μας εξηγεί ο ίδιος, έχει οριστεί από ειδικούς επιστήμονες στην Αγγλία ως “μισαναπηρισμός”.
Στην Ελλάδα, τα ΑμεΑ αντιμετωπίζουν καθημερινά χιλιάδες προκλήσεις λόγω της αδιαφορίας του γενικού πληθυσμού και της χαλαρής προστασίας των δικαιωμάτων τους από την πολιτεία. Τα φαινόμενα αυτοκινήτων που παρκάρουν παράνομα σε θέση ΑμεΑ, ο αποκλεισμός των σημείων πρόσβασης στα πεζοδρόμια, η ανυπαρξία υποδομών στα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια για εύκολη πρόσβαση, είναι λίγα από τα περιστατικά που κάνουν τη ζωή τους δύσκολη.
Ο μισαναπηρισμός στα ΚΕΠΑ
Κατά τη διάρκεια της συλλογής στοιχείων, η συγγραφέας διαπίστωσε ότι ώς προς την πιστοποίηση της αναπηρίας τους, τα μεγαλύτερα από τα προβλήματα που απασχολούσαν τα άτομα με αναπηρία ήταν τα εξής.
- Η αφαίρεση κάθε δυνατότητας πρόβλεψης ή ακόμη και δήλωσης διαθεσιμότητας για την ημερομηνία της εξέτασης από τα ΚΕΠΑ.
- Η αναγραφή προσωπικών δεδομένων στο έγγραφο της πιστοποίησης παρότι επιδεικνύεται σε υπηρεσίες και για άλλες χρήσεις (π.χ. αναγραφή εκτός της αναπηρίας συνοδών προβλημάτων).
- Η απώλεια της αξιοπρέπειάς τους και η αμφισβήτηση της αναπηρίας τους κατά τη διάρκεια της εξέτασης από τις υγειονομικές επιτροπές, λόγω της στάσης των γιατρών.
- Η μη αναγραφή των ονομάτων των γιατρών στις γνωματεύσεις.
- Η προτροπή των διοικητικών υπαλλήλων να μην καταθέτουν ενστάσεις.
Τέλος, στο βιβλίο γίνεται αναφορά στο θετικό ρόλο που έχουν παίξει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην συσπείρωση των ομάδων των αναπήρων, καθώς, σε αντίθεση με την προηγούμενη δεκαετία που τα αναπηρικά κινήματα της Ευρώπης αναγνώριζαν ότι δεν είχαν επαφή με τον πλυθησμό των ατόμων που αντιπροσώπευαν, σήμερα η επαφή αυτή είναι άμεση μέσω των διαφόρων ομάδων όπως ο Συνήγορος των ΑμεΑ.
Η Γιώτα Καραγιάννη θα είναι μαζί μας στις 16 Απριλίου στο πάνελ της συζήτησης κατά του μισαναπηρισμού, που θα διεξαχθεί στα πλαίσια του Outview Film Festival στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
