Ο χαρακτήρας του ασθενούς με διαβήτη έχει άμεση επίπτωση στη ρύθμιση της νόσου του και την πρόληψη των σοβαρών επιπλοκών της.
«Με τον τρόπο που περιγράφει τους τριάντα «χαρακτήρες» του ο Θεόφραστος, θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει τους ασθενείς και ιδιαίτερα αυτούς που νοσούν χρόνια», λέει η διευθύντρια του Διαβητολογικού Κέντρου του γενικού Νοσοκομείου Πολυκλινική κυρία Μαριάννα Μπενρουμπή.
«Ωστόσο, μια πιο επιστημονική προσέγγιση θα βασιζόταν στις πεποιθήσεις τους για τον τρόπο ελέγχου της υγείας τους. Ο διεθνής όρος για αυτή τη θεώρηση είναι το Health locus of control. Η θεώρηση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε χρόνια νοσήματα που απαιτούν για την αντιμετώπιση τους την ενεργό συμμετοχή του ασθενούς, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης».
Ποιοι χαρακτήρες ασθενών υπάρχουν με βάση το health locus of control;
1) Ο ασθενής με εσωτερικό σημείο ελέγχου (internal locus of control). Πιστεύει ότι εξαρτάται από τον ίδιο το αν θα είναι ρυθμισμένο το ζάχαρο του ή όχι, φροντίζει να ενημερωθεί όσο γίνεται καλύτερα σχετικά με την πάθηση του.
Η συνήθης έκφραση προς τον θεραπευτή, όταν τα επίπεδα του ζαχάρου ξεφεύγουν προς τα πάνω, είναι: ’’αφήστε, ξέρω εγώ πως θα το φτιάξω’’.
Φαίνεται σαν να πρόκειται για τον ιδανικό ασθενή. Ωστόσο σε ορισμένους από αυτή την κατηγορία των ασθενών η υπερβολική προσήλωση στην ατομική ευθύνη μπορεί να γίνει καταναγκαστική και να τους εμποδίζει να χαρούν πιο ξένοιαστα τη ζωή τους.
Επίσης εάν κάτι δεν πάει καλά, πράγμα αρκετά πιθανό, οδηγούνται σε αισθήματα ενοχής και προσωπικής αποτυχίας».
2) Αυτός που επικεντρώνεται στην έννοια των «προσώπων- κλειδιών» (Powerful others) . Εναποθέτει όλες του τις προσδοκίες στο γιατρό του ή σε κάποιον από το στενό οικογενειακό του περιβάλλον. Με αυτό τον τρόπο απαλλάσσεται από τις προσωπικές υποχρεώσεις του.
Επειδή όμως πρακτικά δεν εφικτή η συνεχής παρουσία του γιατρού ή οποιουδήποτε άλλου υπεύθυνου, ο ασθενής δεν μπορεί να έχει ικανοποιητική ρύθμιση του διαβήτη του.
Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο ασθενής που όταν τον ρωτάει ο γιατρός του « τι κάνετε;» απαντάει « εσείς θα μου πείτε» ή που στην ερώτηση «τι φάρμακα παίρνετε;» στρέφεται προς τον ή τη σύζυγο.
Οι ασθενείς αυτοί συνήθως βρίσκονται σε διαμάχη με τους ανθρώπους του άμεσου περιβάλλοντος οι οποίοι τους κυνηγάνε, είτε για να μην φάνε περισσότερο ή για να σταματήσουν να καπνίζουν ή να πίνουν.
3) Μια τρίτη κατηγορία ασθενών πιστεύει ότι το σημείο έλεγχου είναι η τύχη. Η τύχη, η μοίρα του καθενός, ο Θεός, ορίζουν την υγεία μας, έτσι ώστε ό,τι και να κάνουμε εμείς, να μην έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Είναι αυτονόητο ότι με μια παρόμοια στάση τα περιθώρια συνεργασίας με τον θεραπευτή καθώς και η αυτοφροντίδα, είναι πολύ περιορισμένα. Ο ασθενής επαναλαμβάνει στερεότυπα « δεν βαριέσαι γιατρέ, αν είναι τυχερό μου…» ή « ό,τι είναι να γίνει θα γίνει».
Πόσο επηρεάζει την εξέλιξη του διαβήτη το προφίλ του ασθενούς;
Έχει διαπιστωθεί στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του τύπου του health locus of control και του βαθμού αυτοφροντίδας. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η φροντίδα του διαβήτη οδηγεί σε καλή ρύθμιση και μείωση των επιπλοκών και ότι αυτό συμβαίνει συχνότερα σε όσους θεωρούν τον εαυτό τους υπεύθυνο για αυτήν την φροντίδα.
Εκεί όπου συνυπάρχει η πεποίθηση ότι η υγεία είναι προσωπική ευθύνη, χωρίς όμως να παραβλέπεται η σημασία των θεραπευτών, τα αποτελέσματα είναι ακόμα πιο ικανοποιητικά. Υπάρχουν εναλλαγές περιόδων αυτοφροντίδας με αναζήτηση βοήθειας από το γιατρό, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο».
Παίζουν ρόλο και οι πεποιθήσεις του ασθενούς για την πάθησή του;
Καθοριστικής σημασίας φαίνεται να είναι και τα πιστεύω του κάθε ασθενούς σχετικά με την υγεία του – ο διεθνής όρος είναι Health Belief Model (πρότυπο υγείας).
Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση ο ασθενής είναι πιθανότερο να ακολουθήσει τις ιατρικές συμβουλές και να επιδείξει αυτοφροντίδα, αν συμμερίζεται μία από τις παρακάτω πεποιθήσεις:
α) Ότι είναι ευάλωτος στη νόσο και τις συνέπειες της (στην αντίθετη περίπτωση καπνίζει, πίνει ή τρώει ανθυγιεινά, ενώ έχει στο άμεσο περιβάλλον του κάποιον που νοσεί σοβαρά από διαβήτη, ενώ ο ίδιος θεωρεί ότι δεν πρόκειται να αρρωστήσει).
β) Ότι η νόσος θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του (στην αντίθετη περίπτωση, λέει ’’έχω ένα ζαχαράκι’’, δείχνοντας ότι δεν αντιλαμβάνεται ότι η πάθηση είναι σοβαρή )
γ) Ότι αν ακολουθήσει τις ιατρικές συστάσεις, θα μειώσει τη βαρύτητα της νόσου (στην αντίθετη περίπτωση, δεν είναι καθόλου εύκολο να κάνει όλα όσα χρειάζονται , όπως δίαιτα, καθημερινή μέτρηση ζαχάρου και ενέσεις ινσουλίνης).
δ) Ότι το ψυχολογικό ή όποιο άλλο κόστος που συνεπάγεται αυτή η καθημερινή ενασχόληση με το πρόβλημα της υγείας του αντισταθμίζεται από τα οφέλη (στην αντίθετη περίπτωση θεωρεί ότι «καλύτερα να ζήσω λίγο και όπως θέλω, παρά περισσότερο και με προσπάθεια». Βέβαια, αν παρουσιασθεί – λόγω κακής ρύθμισης του διαβήτη από αμέλεια – επιπλοκή του τύπου τύφλωση, μπορεί ο ασθενής τελικά να ζήσει πολλά χρόνια με πολύ κακή ποιότητα ζωής).
Αν τόσο οι θεραπευτές όσο και οι ασθενείς συνειδητοποιήσουμε αυτές τις ψυχολογικές παραμέτρους, μπορούμε να συνεργαστούμε πιο αποτελεσματικά και να πετύχουμε μία καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ανθρώπους με διαβήτη».
Οι τύποι του διαβήτη
ΤΥΠΟΣ 1
Προκαλείται από μια αυτοάνοση αντίδραση, κατά την οποία ο οργανισμός πολεμά τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη. Συνήθως εμφανίζεται σε παιδιά ή νέους ενηλίκους. Οι ασθενείς χρειάζονται καθημερινές ενέσεις ινσουλίνης
ΤΥΠΟΣ 2
Είναι ο πιο συχνός διαβήτης (το 90% των περιπτώσεων διαβήτη αφορά τον τύπο 2 της νόσου). Εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών και συχνά συσχετίζεται με παχυσαρκία
ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΥΗΣΕΩΣ
Συνίσταται σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου κατά την εγκυμοσύνη και συνδέεται με επιπλοκές πριν και μετά τον τοκετό. Παρουσιάζεται σε 1 στις 25 εγκύους. Το 50% των γυναικών με διαβήτη εγκυμοσύνης εμφανίζει τύπου 2 διαβήτη 5-10 χρόνια μετά τον τοκετό
Κινδυνεύετε εάν:
– Έχετε διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (IGT) ή διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (ΙFG)
– Είστε άνω των 45 ετών
– Έχετε οικογενειακό ιστορικό διαβήτη
– Είστε παχύσαρκος
– Δεν ασκείστε τακτικά
– Έχετε χαμηλή HDL χοληστερόλη, υψηλά τριγλυκερίδια ή υπέρταση
– Είστε γυναίκα και είχατε στην εγκυμοσύνη διαβήτη κυήσεως ή γεννήσατε παιδί με βάρος μεγαλύτερο από 4,5 κιλά
Μπορείτε να κάνετε το εξατομικευμένο τεστ της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.diabetes.org
Οι επιπλοκές
– Ο κίνδυνος καρδιοπάθειας και εγκεφαλικού είναι 2 έως 4 φορές μεγαλύτερος σε ανθρώπους με διαβήτη
– Ο διαβήτης είναι η κυρίαρχη αιτία νέων περιπτώσεων τύφλωσης σε ανθρώπους 20 ως 74 ετών
– Ο διαβήτης είναι η κυρίαρχη αιτία νεφρικής ανεπάρκειας για το 44% των νέων περιπτώσεων
– Το 60%-70% όσων έχουν διαβήτη έχει μέτρια ή σοβαρή μορφή βλάβης στο νευρικό σύστημα
– Το 60% των μη τραυματικών ακρωτηριασμών των άκρων γίνεται σε ανθρώπους με διαβήτη
Πρόληψη
Το καθημερινό βάδισμα για τουλάχιστον 30 λεπτά μειώνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 κατά 35%-40%.
Τα 3 προφίλ των ασθενών
1. Ασθενής με εσωτερικό σημείο ελέγχου. Θεωρεί κατά κύριο λόγο υπεύθυνο για την εξέλιξη της υγείας του τον εαυτό του
Τι πρέπει να γίνει. Είναι ο ιδανικός ασθενής. Ο θεραπευτής όμως που συνεργάζεται μαζί του, πρέπει να φροντίσει από νωρίς να ενσωματώσει στον διάλογο και το ενδεχόμενο κάτι να μην πάει καλά
2. Ασθενής που επαφίεται στον γιατρό ή το περιβάλλον του. Πιστεύει ότι κάποιοι από το περιβάλλον του, κυρίως ο γιατρός, είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για την πορεία της υγείας του
Tι πρέπει να γίνει. Ενδυνάμωση και κινητοποίησητου ασθενούς από τον γιατρό, αφού αυτός βρει τι έχει νόημα για τον ασθενή του (π.χ.για τον έφηβο, να είναι καλά ρυθμισμένο το ζάχαρο όχι γιατί έτσι μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών, αλλά γιατί θα του δώσει τη δύναμη να παίξει καλό μπάσκετ στην ομάδα του)
3. Ασθενής που τα ρίχνει όλα στην τύχη ή τη μοίρα
Tι πρέπει να γίνει. Είναι οι πιο δύσκολοι στο να κινητοποιηθούν, γι’ αυτό βοηθάει το να τους θέσει κανείς μικρούς και άμεσους στόχους. Π.χ. «Ναι, εντάξει, ό,τι είναι γραφτό να γίνει θα γίνει, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για να χάσεις πέντε κιλά στους επόμενους μήνες;»
Πηγή: http://ygeia.tanea.gr/
