Ο διαβήτης είναι μια περίπλοκη ιατρική πάθηση, διαχειριζόμενη σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο τον ασθενή, ο οποίος συναντά σημαντικά ψυχολογικά και κοινωνικά εμπόδια λόγω των σοβαρών επιπλοκών και της απαιτητικής θεραπείας. Όπως κάθε ειδικός θα συμφωνούσε, οι ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες παίζουν μείζονα ρόλο στη διαχείριση του διαβήτη. Οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να βάλουν σε κίνδυνο την ικανότητα του διαβητικού ατόμου να παρέχει στον εαυτό του την κατάλληλη φροντίδα, ώστε να διατηρήσει την υγεία του στα βέλτιστα επίπεδα, και μπορούν να οδηγήσουν σε κακή εξέλιξη της νόσου και σε πρόωρη θνησιμότητα.
Τα ψυχοκοινωνικά θέματα αναγνωρίζονται ολοένα και περισσότερο ως πολύ σημαντικά στην αντιμετώπιση του διαβήτη. Οι ψυχολογικές έρευνες σε σχέση με τον διαβήτη έχουν συμβάλει σημαντικά στην καλύτερη κατανόηση των δια-ατομικών διαφορών όσον αφορά τις γνωσιακές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις των ασθενών στη διάγνωση, τις επιπλοκές και την καθημερινή αντιμετώπιση.
Πάνω σε αυτή τη αυξανόμενη επιστημονική γνώση, έχουν στηριχθεί ψυχολογικές προσεγγίσεις που ως στόχο έχουν τη διαχείριση των διαφορετικών ψυχολογικών αναγκών των ανθρώπων με διαβήτη και των οικογενειών τους.
Φόντο
Το 1649, ο διάσημος Γάλλος φιλόσοφος Ρενέ Ντεκάρτ, σε μια από τις τελευταίες του δημοσιεύσεις ‘Τα Πάθη της Ψυχής’, εισήγαγε την ιδέα πως οι άνθρωποι χωρίζονται σε σώμα και πνεύμα ή ψυχή. Πίστευε πως το σώμα δουλεύει σαν μηχανή και έχει στην κυριότητά του το υλικό της έκτασης και της κίνησης σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, ενώ περιγράφει το ‘πνεύμα’ ή την ‘ψυχή’ σαν μια άυλη οντότητα, χωρίς έκταση και κίνηση, η οποία δεν υπάγεται σε φυσικούς νόμους. Ο Ντεκάρτ θεώρησε την επίφυση ως το μέρος της ψυχής όπου σώμα και πνεύμα συναντιούνται.
Αυτή η διάκριση έσπειρε τους καρπούς για τον διαχωρισμό της σωματικής και ψυχικής υγείας και είχε σημαντική επίδραση στο να καταλάβουμε πως το σώμα και το πνεύμα αλληλεπιδρούν. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουμε κατανοήσει πολύ καλύτερα την περίπλοκη και συναρπαστική σχέση μεταξύ ψυχικής και σωματικής υγείας. Η σχέση αυτή έχει γίνει κεντρική στη διαχείριση όλων των χρόνιων νοσημάτων, αλλά φαίνεται να κατέχει ιδιαίτερη θέση σε σχέση με τον διαβήτη.
Πεδία δράσης
Η ενσωμάτωση των συμπεριφορικών επιστημών στην αντιμετώπιση του διαβήτη, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση των αποτελεσμάτων της θεραπείας. Η επιδημιολογική και κλινική έρευνα έχει βοηθήσει να εντοπιστούν τα κυριότερα ψυχολογικά θέματα και επιστά την προσοχή σε δυσκολίες όπως το κοινωνικό στίγμα, το άγχος, την υπογλυκαιμία, τη διαχείριση του βάρους και τις γενικότερες επιπλοκές που σχετίζονται με τον διαβήτη.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και οι διατροφικές διαταραχές, είναι πολύ συχνά σε άτομα με διαβήτη και επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής και την εξέλιξη της νόσου. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως η αντιμετώπιση του διαβήτη χρειάζεται ένα βιο-ψυχοκοινωνικό μοντέλο.
Ψυχολογία
Παρ ’όλη την εντυπωσιακή πρόοδο της ιατρικής και της τεχνολογίας τις προηγούμενες δεκαετίες, παρατηρούμε πως υπάρχει μια αναντιστοιχία όσον αφορά τα αποτελέσματα από τη θεραπεία του διαβήτη. Σχεδόν το ένα τρίτο των ασθενών συνεχίζει να έχει φτωχά μεταβολικά αποτελέσματα και βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές και για μειωμένη ποιότητα ζωής. Η συμπεριφορική έρευνα έχει βοηθήσει να εντοπιστούν τα βασικά εμπόδια της αυτό-διαχείρησης του διαβήτη, συμπεριλαμβανομένων των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων για την υγεία, συναισθήματα χαμηλής αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη, διαταραχές διάθεσης, προβληματική διατροφή και έλλειψη κοινωνικής στήριξης.
Η ψυχολογία μπορεί να βοηθήσει στη βελτιστοποίηση της αντιμετώπισης της νόσου και των εκπαιδευτικών μεθόδων βασισμένη σε ψυχολογικές θεωρίες υγείας και σε στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα σχετικά με το ρόλο των γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών διεργασιών. Υπάρχουν ολοένα αυξανόμενα στοιχεία ότι οι ψυχοθεραπείες στον διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2 έχουν θετική επίδραση στα αποτελέσματα.
Η ψυχολογία μπορεί επίσης να φανεί χρήσιμη στο να αναπτυχθούν και να αξιολογηθούν προγράμματα για την πρόληψη του διαβήτη, που βοηθούν τα άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο εμφάνισης της νόσου να πετύχουν αλλαγές, με διάρκεια, στον τρόπο ζωής τους. Ο ψυχολογικός αυτός τομέας καλύπτει ένα ευρύ φάσμα κλινικών θεμάτων, από την πρόληψη μέχρι την αντιμετώπιση και την μέτρηση της ποιότητας ζωή.
Ψυχιατρική
Ο διαβήτης και οι ψυχιατρικές διαταραχές είναι κοινές παθήσεις , επομένως ένας βαθμός τυχαίας συνύπαρξης των δύο είναι αναμενόμενος. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν όλο και περισσότερα στοιχεία τα οποία δείχνουν πως ο διαβήτης σχετίζεται πιο συχνά απ’ όσο θα έπρεπε με ψυχιατρικές νόσους, όπως διαταραχές διάθεσης, διατροφικές διαταραχές, κατάθλιψη και γνωστικές βλάβες. Επιπλέον, δίνοντας έμφαση στην αμφίπλευρη σχέση διαβήτη και ψυχικών διαταραχών, φαίνεται πως τα άτομα με διαταραχές διάθεσης και ψυχωσικές διαταραχές έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη.
Ο συσχετισμός ανάμεσα στις ψυχικές ασθένειες και στον διαβήτη υπάρχει εδώ και χρόνια. Τον 17ο αι. , ο Τόμας Ουίλλις, διάσημος ανατόμος και ιδρυτής του Royal Society, αναφέρει πως “ο διαβήτης είναι αποτέλεσμα παρατεταμένης θλίψης’’. Πολύ αργότερα, το 1879, ο Χένρι Μόντσλει , γράφει στο διάσημο βιβλίο του ‘Η Παθολογία του Νου’, πως “Ο διαβήτης είναι μια νόσος που συχνά εμφανίζεται σε οικογένειες όπου επικρατεί παραφροσύνη. Είτε η μία νόσος προδιαθέτει την άλλη είτε είναι ανεξάρτητα αποτελέσματα μιας κοινής νεύρωσης, το σίγουρο είναι ότι εκδηλώνονται η μία πλάι στην άλλη. Παρατηρούμε πως συνυπάρχουν πιο συχνά από αυτό που θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τυχαία συγκυρία”.
Η γνώση των ειδικών προβλημάτων που προκύπτουν από τη συνύπαρξη του διαβήτη με κάποια ψυχιατρική διαταραχή είναι σημαντική για την παροχή της βέλτιστης φροντίδας. Η συν-νοσηρότητα διαβήτη και ψυχικής νόσου έχει δυσμενείς επιπλοκές για τη σωματική και την ψυχική υγεία του ασθενούς. Το ρίσκο των επιπλοκών από τον διαβήτη αυξάνεται, ενώ η νοσηρότητα και η θνησιμότητα που σχετίζονται και με τις δυο καταστάσεις , αυξάνονται δυσανάλογα, συγκριτικά με την κάθε ασθένεια ξεχωριστά. Το κόστος περίθαλψης είναι επίσης πολύ μεγαλύτερο. Οι ιατροί πρέπει να γνωρίζουν το αυξημένο ρίσκο συνύπαρξης. Μόνο με ανάλογη έμφαση και στα δύο, διαβήτη και ψυχική νόσο, θα επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα για τον ασθενή. Οι ειδικοί στα θέματα διαβήτη πρέπει να μπορούν να παρέχουν άμεση βοήθεια και να διακρίνουν τους ασθενείς αυτούς, για τους οποίους η ειδική ψυχιατρική ή ψυχολογική αντιμετώπιση είναι μείζονος σημασίας.
Το θέμα της συνύπαρξης διαβήτη και ψυχικής νόσου ελκύει το ενδιαφέρον των ερευνητών και υπάρχει η προοπτική για σημαντική πρόοδο στην κατανόηση της επιδημιολογίας και των μηχανισμών που εμπλέκονται, σε ένα ευρύ φάσμα ψυχο-βιολογικής έρευνας.
Glykouli.Gr
