Θα πηγαίνατε ποτέ στο σούπερμαρκετ να αγοράσετε τρεις τσάντες τρόφιμα, για να πετάξετε τη μια μόλις γυρίσετε σπίτι; Στατιστικά, αυτό ακριβώς συμβαίνει με το φαγητό μας σήμερα. Το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγεται για κατανάλωση από ανθρώπους, καταλήγει στα σκουπίδια. Όταν πετάμε τρόφιμα, είναι σα να πετάμε και όλους τους πόρους που χρειάστηκαν για την παραγωγή και μεταφορά του φαγητού, όπως χώμα, νερό και καύσιμα, χωρίς να ταΐζουμε ανθρώπους. Όταν το φαγητό καταλήξει σε χωματερή, συμβάλλει στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η σπατάλη τροφίμων παραμένει πρόβλημα για την Ευρώπη και τον κόσμο.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ σπατάλης και απώλειας τροφίμων;
Για να καταλάβουμε τον όρο «σπατάλη τροφίμων», είναι βασικό να κατανοήσουμε ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα. Ένα πρώτο βήμα είναι να μετρήσουμε τις ποσότητες τροφίμων που σπαταλούνται και να καταλάβουμε σε ποιο σημείο της διαδικασίας της παραγωγής πραγματοποιείται η σπατάλη αυτή. Ανάλογα με το σημείο στο οποίο συμβαίνει, χρησιμοποιούμε και τον όρο απώλεια, ή σπατάλη τροφίμων.
- Η απώλεια τροφίμων αναφέρεται σε οποιοδήποτε τρόφιμο πετάγεται, καίγεται, ή απορρίπτεται σε οποιοδήποτε σημείο της διαδικασίας της παραγωγής, από την συγκομιδή/το σφάξιμο/το ψάρεμα μέχρι το σημείο που διατίθεται για λιανική πώληση, και δεν χρησιμοποιείται για οποιαδήποτε άλλη παραγωγική χρήση, όπως ζωοτροφή ή σπορά.
- Η σπατάλη τροφίμων αφορά σε φαγητά που απορρίπτονται από τους εμπόρους, τους παρόχους υπηρεσιών τροφίμων, και τους καταναλωτές.
Το φαγητό σπαταλάται με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα συχνά πετιούνται τα εξής:
- Φρέσκα τρόφιμα που παρεκκλίνουν από αυτό που θεωρείται βέλτιστο (π.χ. μέγεθος, σχήμα, χρώμα) και απορρίπτονται κατά τη διάρκεια της ταξινόμησης.
- Τρόφιμα που απορρίπτονται από τους εμπόρους ή τους καταναλωτές όταν βρίσκονται κοντά ή έχουν ξεπεράσει την ημερομηνία λήξης.
- Αχρησιμοποίητα τρόφιμα, ή υπολείμματα που πετιούνται από σπίτια ή εστιατόρια.
Ο Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης 12,3 του ΟΗΕ, είναι να μειώσει στο μισό τη σπατάλη τροφίμων από εμπόρους και καταναλωτές και να ελαττώσει την απώλεια τροφίμων κατά τη διαδικασία της παραγωγής. Δεν είναι εύκολο να μετρηθεί η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων σε εθνικό, τοπικό, ή διεθνές επίπεδο, όμως αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται μέθοδοι και εργαλεία που θα μας επιτρέψουν να μετρήσουμε σε τι επίπεδο βρισκόμαστε. Παρακάτω αναφέρουμε κάποιες στατιστικές σχετικά με την απώλεια και σπατάλη τροφίμων.
- Περίπου 1/3 των τροφίμων που παράγονται παγκόσμια για ανθρώπινη κατανάλωση, χάνεται ή σπαταλάται.
- Η σπατάλη τροφίμων είναι υπεύθυνη για το 8% με 10% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου παγκοσμίως.
- Αν η σπατάλη τροφίμων ήταν χώρα, θα ήταν τρίτη στις εκπομπές αερίων. Με λίγα λόγια, η σπατάλη τροφίμων είναι υπεύθυνη για περισσότερες εκπομπές αερίων από οποιαδήποτε μεμονωμένη χώρα, εκτός ίσως από την Κίνα και τις ΗΠΑ.
- Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, το 2019 παράχθηκαν 931 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων τροφίμων, από τα οποία:
- 61% προήλθε από τα σπίτια
- 26% από τις υπηρεσίες φαγητού
- 13% από τις λιανικές πωλήσεις
- Προηγούμενες εκτιμήσεις σχετικά με την σπατάλη φαγητού από τους καταναλωτές υποτίμησαν σημαντικά την έκταση του φαινομένου: παρά τις όποιες ασάφειες σχετικά με τα δεδομένα, η σπατάλη τροφίμων σε επίπεδο καταναλωτών (σπίτια και υπηρεσίες τροφίμων) φαίνεται ότι είναι υπερδιπλάσια απ’ ότι είχε υπολογιστεί το 2011.
- Κάθε χρόνο παράγονται στην Ε.Ε. περίπου 88 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων τροφίμων. Αυτό ισούται με:
- 174 κιλά ανά άτομο ή
- 143 δισεκατομμύρια ευρώ ή
- 170 000 000 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα
- Εκτιμάται ότι περίπου 10% των 88 εκατομμυρίων τόνων των απορριμμάτων φαγητού που παράγεται κάθε χρόνο στην Ε.Ε., συνδέεται με την ημερομηνία που αναγράφεται στις ετικέτες.
- 53% των καταναλωτών δεν γνωρίσουν την έννοια της ετικέτας «καλύτερο πριν από»
- 60% των καταναλωτών δεν γνωρίζουν την έννοια της ετικέτας «να χρησιμοποιηθεί πριν από»
- Τα επίπεδα σπατάλης τροφίμων είναι παρόμοια σε Ευρωπαϊκές χώρες, ανεξαρτήτως ύψους εισοδήματος.
- Η Ε.Ε. έχει αναγνωρίσει την απώλεια και σπατάλη φαγητού ως σημαντικό παράγοντα και έχει προτείνει την θέσπιση νομικών δεσμεύσεων ώστε να μειωθεί η σπατάλη φαγητού μέχρι το 2023.
Σε όσο πιο αργότερο στάδιο της παραγωγής πραγματοποιείται η απώλεια τροφίμων, τόσο μεγαλύτερο το αποτύπωμα άνθρακα που αφήνει. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουν διατεθεί περισσότεροι πόροι για την παραγωγή για παράδειγμα της σάλτσας τομάτας (παραγωγή, μεταφορά, πώληση και συσκευασία, σε συνδυασμό με χρήση γης και νερού) που μπορούμε να αγοράσουμε από το σούπερμαρκετ, απ’ ότι έχει διατεθεί για την τομάτα που μόλις έχει συλλεχθεί από το χωράφι. Αν πετάξουμε την σάλτσα τομάτας, πετάμε μαζί και όλους τους πόρους που έχουν διατεθεί κατά τη διάρκεια της παραγωγής.
Το κάθε είδος τρόφιμου έχει διαφορετική επίδραση στο περιβάλλον. Για παράδειγμα, ο όγκος κρέατος που πετάγεται και που χάνεται, δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος σε σύγκριση με φαγητά όπως δημητριακά και λαχανικά. Ωστόσο, το κρέας χρειάζεται περισσότερους πόρους για να παραχθεί, έτσι η σπατάλη του παίζει σημαντικό ρόλο στην κλιματική αλλαγή (εκτιμάται ότι το αποτύπωμα άνθρακα που παράγει αποτελεί το 20% της συνολικής απώλειας και σπατάλης τροφίμων).
Εμείς, ως καταναλωτές, μπορούμε να δράσουμε άμεσα σχετικά με το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων, όντες προσεκτικοί στην καθημερινότητά μας, και μειώνοντας τη σπατάλη τροφίμων.
Πηγή: eufic.org
