Τα φάρμακα που αναπτύχθηκαν αρχικά για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2, ιδιαίτερα οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1, όπως η σεμαγλουτίδη (πωλούνται ως Ozempic και Wegovy), απολαμβάνουν τώρα αυξημένη προσοχή για τη δυνατότητά τους να προστατεύουν την υγεία του εγκεφάλου. Δύο πρόσφατες μελέτες και ένα άρθρο στο JAMA Neurology υποδηλώνουν ότι αυτά τα φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου άνοιας.
Η άνοια, συμπεριλαμβανομένου του Αλτσχάιμερ και των συναφών διαταραχών, είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες προκλήσεις δημόσιας υγείας. Επηρεάζει σχεδόν 7 εκατομμύρια Αμερικανούς σήμερα και προβλέπεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2060. Ενώ τα πρόσφατα εγκεκριμένα φάρμακα για το Alzheimer όπως το lecanemab και το aducanumab έχουν τραβήξει την προσοχή, οι ανησυχίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους παραμένουν. Αυτό έχει εντείνει το ενδιαφέρον για την επαναχρησιμοποίηση υπαρχόντων φαρμάκων που χρησιμοποιούνται ήδη ευρέως και είναι καλά ανεκτά.
Μια μελέτη πολλαπλών κοορτών που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Φλόριντα διαπίστωσε ότι τόσο οι αναστολείς GLP-1RA όσο και οι αναστολείς SGLT2 (SGLT2is) συσχετίστηκαν με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο για τη νόσο του Αλτσχάιμερ και τις σχετικές άνοιες (ADRD) σε σύγκριση με άλλα φάρμακα για τον διαβήτη.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από περισσότερους από 90.000 ασθενείς, οι ερευνητές ανέφεραν ότι οι χρήστες GLP-1RA είχαν 33% χαμηλότερο κίνδυνο και οι χρήστες SGLT2i είχαν 43% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ADRD σε σύγκριση με άλλα φάρμακα που μειώνουν τη γλυκόζη. Ενώ οι αναστολείς SGLT2 έδειξαν ελαφρώς μεγαλύτερη σχετική μείωση, η διαφορά μεταξύ των δύο κατηγοριών δεν ήταν στατιστικά σημαντική, υποδηλώνοντας ότι και οι δύο μπορεί να προσφέρουν παρόμοια προστατευτικά αποτελέσματα.
Μια δεύτερη μελέτη με επικεφαλής ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Galway υποστηρίζει επίσης την ιδέα ότι οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου άνοιας. Σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση 26 τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών που περιελάμβαναν περισσότερους από 164.000 συμμετέχοντες, οι ερευνητές βρήκαν μια στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των αγωνιστών του υποδοχέα GLP-1 και του μειωμένου κινδύνου άνοιας.
Σε αντίθεση με τη μελέτη της Φλόριντα, η ανάλυση Galway δεν βρήκε παρόμοια οφέλη για τους αναστολείς SGLT2 ή την πιογλιταζόνη. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 μπορεί να έχουν πιο διακριτό ρόλο στην προστασία της γνωστικής λειτουργίας σε σύγκριση με άλλα καρδιοπροστατευτικά φάρμακα για τον διαβήτη.
Οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1, όπως η σεμαγλουτίδη, αναπτύχθηκαν αρχικά για να ενισχύσουν την έκκριση ινσουλίνης, να μειώσουν το σάκχαρο στο αίμα και να υποστηρίξουν την απώλεια βάρους σε άτομα με διαβήτη τύπου 2.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν έκτοτε ότι οι υποδοχείς GLP-1 υπάρχουν όχι μόνο στο πάγκρεας και στο γαστρεντερικό σωλήνα, αλλά και στον εγκέφαλο, την καρδιά και το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε μελέτες σε ζώα, τα GLP-1RAs έχουν αποδειχθεί ότι μειώνουν τη φλεγμονή του εγκεφάλου, ενισχύουν τη συναπτική πλαστικότητα και μειώνουν τη συσσώρευση των πρωτεϊνών αμυλοειδούς-β και tau, που είναι βασικά χαρακτηριστικά της νόσου του Alzheimer.
Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο JAMA Neurology, η Δρ. Diana Thiara από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Σαν Φρανσίσκο, περιγράφει αυτές τις επιδράσεις στον εγκέφαλο ως «υψηλά υποσχόμενες», ιδιαίτερα με νεότερους παράγοντες όπως η σεμαγλουτίδη, που έχουν ισχυρότερη και μεγαλύτερης διάρκειας δραστηριότητα υποδοχέα.
«Είμαστε μόνο στον γκρεμό», γράφει, αναφερόμενη σε συνεχιζόμενες δοκιμές διπλών και τριπλών ορμονικών αγωνιστών που μπορεί να προσφέρουν ακόμη μεγαλύτερη νευροπροστατευτική δυνατότητα τα επόμενα χρόνια.
Μείζονες κλινικές δοκιμές Φάσης ΙΙΙ, συμπεριλαμβανομένων των EVOKE και EVOKE Plus, βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη για την αξιολόγηση των επιδράσεων της σεμαγλουτίδης σε άτομα με πρώιμο στάδιο της νόσου του Αλτσχάιμερ. Εάν επιβεβαιωθούν αυτά τα ευρήματα, θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν τον τρόπο με τον οποίο οι κλινικοί γιατροί προσεγγίζουν τόσο τον διαβήτη όσο και την άνοια, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους πληθυσμούς όπου συχνά συνυπάρχουν οι δύο καταστάσεις.
Οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 δεν είναι χωρίς κινδύνους. Οι συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και απώλεια άλιπης μυϊκής μάζας, κάτι που μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για τους ηλικιωμένους που είναι ήδη ευάλωτοι στη σαρκοπενία. Πιο σπάνια, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν παγκρεατίτιδα και οι προκλινικές μελέτες έχουν εγείρει ανησυχίες για πιθανό κίνδυνο καρκίνου του θυρεοειδούς, αν και αυτό δεν έχει ακόμη παρατηρηθεί στους ανθρώπους.
