H Μαρία Γιαννακάκη είναι η Γενική Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές λαμβάνοντας DEA στην Ιστορία της Τέχνης από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και DEUG στην Πολιτιστική Διαχείριση από το Πανεπιστήμιο Paris IX-Dauphine. Επιπλέον, είναι κάτοχος Master II στα Ανθρώπινα Δικαιώματα από το Πανεπιστήμιο Robert Schumann του Στρασβούργου.
Τη συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί της για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Είχε να μας δώσει σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο άλλαξε ο τρόπος που αντιμετωπίζονται τα ΑμεΑ τα τελευταία χρόνια αλλά και το τι μέλει γενέσθαι σε συνάρτηση με τις διεθνείς συμβάσεις.
Τι είναι ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης, πως θα το περιγράφατε για να το καταλάβει ο πολίτης;
Πρόκειται για μία εθνική στρατηγική που εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα της κυβερνητικής πολιτικής, λαμβάνοντας υπόψη στατιστικά στοιχεία και έχοντας εξασφαλίσει διϋπουργικό συντονισμό και τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των σχετικών δράσεων. Περιλαμβάνει ειδικούς στόχους, τη συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση βάσει ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών της αποτελεσματικότητας των προωθούμενων πολιτικών και δράσεων.
Είναι ένα κείμενο πολιτικών δεσμεύσεων, το οποίο ωστόσο δεν είναι καθόλου θεωρητικό αλλά αντιθέτως παρουσιάζει μια σειρά από συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και δράσεις, μετρήσιμες, κοστολογημένες και με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα υλοποίησης. Πρόκειται για μία διεθνή καλή πρακτική που την προτείνουν τα Ηνωμένα Έθνη και ενδείκνυται ιδιαίτερα σε θέματα ευαισθητοποίησης και προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Στην πραγματικότητα, ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης συντονίζει όλο τον κρατικό μηχανισμό ώστε να μην αναλωνόμαστε σε αποσπασματικές πολιτικές που αποδεικνύονται όχι μόνο ατελέσφορες, αλλά και οδηγούν σε διασπάθιση πόρων και ανθρωπίνου δυναμικού.
Από τις πρώτες μέρες της Διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, το 2015, ξεκινήσαμε έναν πραγματικό μαραθώνιο για να συντονιστούμε με την διεθνή κοινότητα και πρωτοπορία, με χειροπιαστά αποτελέσματα που έχουν δεχτεί πολύ θετικές κριτικές από την διεθνή κοινότητα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Έχετε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα σχετικά;
Στην Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εκπονήσαμε το πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, σε μία πολύ δύσκολη περίοδο, εν μέσω της πιο μεγάλης οικονομικής κρίσης που γνώρισε η χώρα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.
Θα σας αναφέρω πολύ συνοπτικά μερικές από τις δράσεις του Εθνικού Σχεδίου για τα Δικαιώματα του Παιδιού για να γίνει πιο αντιληπτό. Δράση του Εθνικού Σχεδίου, από το Υπουργείο Εργασίας, ήταν η χορήγηση δωρεάν σχολικών γευμάτων για 153.000 μαθητές δημοτικών σχολείων των περιοχών που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση και η επέκτασή του σε 600.000 μαθητές στην συνέχεια σε περιοχές που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές σε όλη την Ελλάδα.
Άλλη δράση του Εθνικού Σχεδίου ήταν η διεύρυνση της δωρεάν πρόσβασης παιδιών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς (από 79.000 παιδιά το 2015 σε 127.000 το 2018) των Υπουργείων Εσωτερικών και Εργασίας και η ίδρυση νέων βρεφονηπιακών σταθμών (10.000 νέες θέσεις το 2018-19) με στόχο μέχρι το 2021 να καλυφθεί η ζήτηση.
Σημειώνω το Νόμο για την αναδοχή και υιοθεσία και τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Ανηλίκων, με στόχο τη διαφάνεια και την επιτάχυνση των διαδικασιών υιοθεσίας και αναδοχής, το Νόμο για την δίχρονη υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση, το Νόμο σχετικά με την επιτροπεία ασυνόδευτων ανηλίκων, τη καθολική και ισότιμη πρόσβαση των ανασφάλιστων παιδιών/οικογενειών στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τη χορήγηση αυξημένου επιδόματος παιδιού από το Υπουργείο Εργασίας σε περισσότερες οικογένειες που βρίσκονται σε ανάγκη (+100.000 δικαιούχες οικογένειες το 2018), την ίδρυση των Αυτοτελών Γραφείων Προστασίας Ανήλικων Θυμάτων, τα «Σπίτια του Παιδιού». Μόνο για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού μπορούμε να μιλάμε για ώρες.
Άλλο Εθνικό Σχέδιο Δράσης είναι αυτό κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας που εκπόνησε το Εθνικό Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας, το οποίο υπάγεται στην Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία τη στιγμή που τα περιστατικά ρητορικής μίσους, ρατσιστικής βίας και επιθέσεων έχουν αυξηθεί κατά πολιτών που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, σύμφωνα με την έκθεση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας.
Και βέβαια το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία για το οποίο συναντηθήκαμε για να συζητήσουμε σήμερα, ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης το οποίο η χώρα καθυστέρησε πολλά χρόνια να εκπονήσει και για το οποίο είμαστε πολύ περήφανοι.
Που οφείλεται όλη αυτή η καθυστέρηση;
Θα σας πω. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία ψηφίστηκε από την Ολομέλεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στις 13 Δεκεμβρίου του 2006 και τέθηκε σε ισχύ στις 3 Μαΐου του 2008. Την Κύρωση της Σύμβασης υπέγραψε η Ελληνική Βουλή το 2012. Παρόλα αυτά, η Σύμβαση έμενε ένα κενό γράμμα για πολλά χρόνια, διότι η Ελληνική Πολιτεία δεν είχε προβλέψει κατευθυντήριες οδηγίες για την υλοποίησή της. Εμείς από την πρώτη στιγμή ξεκινήσαμε όλες τις διαδικασίες για την ψήφιση ενός ολοκληρωμένου νόμου, του 4488/2017 με τις κατευθυντήριες και οργανωτικές διατάξεις υλοποίησης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες.
Τι καινούργιο έφερε ο νόμος αυτός που θα βελτιώσει την ζωή των ατόμων με αναπηρίες;
Είναι πάρα πολλά και θα προσπαθήσω να σας παρουσιάσω τα πιο σημαντικά που έχουν άμεση εφαρμογή.
Κατ΄ αρχήν συστάθηκε ο Εθνικός Μηχανισμός για τα Άτομα με Αναπηρία στο Υπουργείο Επικρατείας. Ο Εθνικός Μηχανισμός συντονίζει όλη την κρατική μηχανή για θέματα αναπηρίας. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Μια σειρά από Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις που έπρεπε να εκδοθούν άμεσα συντονίστηκαν από τον Εθνικό Μηχανισμό. Αποφάσεις για Αστικές Συγκοινωνίες, για την Ραδιοτηλεόραση, για την θεσμοθέτηση πρόσφορων μέσων και τρόπων επικοινωνίας των Ατόμων με Αναπηρίες με τη Δημόσια Διοίκηση. Και υπάρχουν και άλλες αποφάσεις που μένουν να προχωρήσουν αλλά μας πρόλαβαν οι πολιτικές εξελίξεις και η προκήρυξη των εκλογών. Αλλά πραγματικά περιμένουμε και ελπίζουμε ότι θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε το έργο μας την επομένη των εκλογών.
Άλλο πολύ πρακτικό αποτέλεσμα του νόμου του 2017 για την υλοποίηση της Σύμβασης είναι η δημιουργία Σημείων Αναφοράς για τα Άτομα με Αναπηρία σε όλα τα Υπουργεία, Περιφέρειες και Δήμους της Ελλάδας, με Κεντρικό Σημείο Αναφοράς της χώρας την Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αυτό το έργο πραγματικά ήταν τιτάνιο: έπρεπε να συντονίσουμε 385 Δήμους ώστε να υποδειχθεί ένα άτομο στον καθένα και μία υπηρεσία που ο πολίτης με αναπηρία να μπορεί να απευθυνθεί για το θέμα που αντιμετωπίζει. Αυτή την στιγμή ο μηχανισμός αυτός βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία. Και αυτό που με λυπεί είναι ότι όσα Δελτία Τύπου και να βγάζουμε, όσες ανακοινώσεις και να κάνουμε, αυτά τα θέματα δεν «πουλάνε» στα Μέσα με αποτέλεσμα ο πολίτης με αναπηρία να μην ενημερώνεται σωστά.
Τέλος και για να ξαναγυρίσουμε στο θέμα μας, στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης, η Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ορίστηκε από τον νόμο ως η υπεύθυνη για να το εκπονήσει.
Όλα αυτά ακούγονται πολύ θετικά αλλά αν ρωτήσετε ένα πολίτη με αναπηρία αν έχει βελτιωθεί η ζωή του θα σας απαντήσει πώς όχι.
Σας ξαναλέω ότι από το 2006 που ψηφίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, ακόμα σήμερα βγάζουμε Υπουργικές Αποφάσεις. Υπήρξε μία απάνθρωπη αδιαφορία μέχρι το 2015. Από την στιγμή που αναλάβαμε δεν υπήρξε καμία καθυστέρηση, ίσα ίσα. Μέχρι να ολοκληρώσει το έργο της η νομοπαρασκευαστική επιτροπή και να βγει ο νόμος σε δημόσια διαβούλευση ώστε να ψηφιστεί, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα, φτάσαμε στο 2017. Έκτοτε κάνουμε αγώνα δρόμου. Ο Υπουργός Επικρατείας, κ. Βερναρδάκης, σε συνέντευξή του δήλωσε ότι «οι οργανώσεις και τα δίκτυα των αναπήρων αναγνωρίζουν καθολικά πως ό,τι έγινε τα τελευταία 4 χρόνια δεν είχε γίνει τα τελευταία 40 χρόνια, που μάλιστα τα λεφτά περίσσευαν και η χώρα βρισκόταν σε οικονομική πρόοδο». Και έχει απόλυτο δίκιο. Όμως τα αποτελέσματα δεν τα έχουμε ακόμα δει. Εκτίμηση μου είναι ότι σε δύο χρόνια από σήμερα η ζωή των ατόμων με αναπηρία θα είναι εντελώς διαφορετική. Διότι πλέον το νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει, η δομή υπάρχει, πρέπει όλα να εφαρμοστούν όπως προβλέπονται.
Πείτε μας σε ποιο σημείο βρίσκεται σήμερα το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Άτομα με Αναπηρία;
Από την επομένη της ψήφισης του Νόμου για την υλοποίηση της Σύμβασης αρχίσαμε να μελετάμε αντίστοιχα Εθνικά Σχέδια Δράσης Ευρωπαϊκών Χωρών. Βρήκαμε εξαιρετικά τα τρία Σχέδια Δράσης της Περιφέρειας της Μαδρίτης. Προσέξτε, η Ισπανία εφαρμόζει Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία ήδη από το 1999! Η Ισπανία έχει κάνει σπουδαία βήματα σε θέματα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και κυρίως σε θέματα αναπηρίας. Εκεί, με τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο και τα χημικά που χρησιμοποιηθήκαν είχαν πολλούς ανθρώπους με προβλήματα όρασης. Οργανώθηκαν, λοιπόν, νωρίς και ίδρυσαν τον Οργανισμό ONCE. Οργανισμό με το οποίο ήρθαμε σε επαφή ώστε να πάρουμε τεχνογνωσία για την εκπόνηση του δικού μας Σχεδίου Δράσης. Επίσης ήρθαμε σε επαφή με οργανώσεις αναπήρων στην χώρα μας ενώ το Σχέδιό μας παρουσιάστηκε και εγκρίθηκε και από το Εθνικό Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας στο οποίο συμμετέχει και η Ε.Σ.Α.με Α.
Παράλληλα συμπεριλάβαμε στο Σχέδιο ότι προβλέπεται από τις Διεθνείς Συμβάσεις, την Ευρωπαϊκή και Ελληνική Νομοθεσία και τις Διεθνείς Υποχρεώσεις της χώρας σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.
Σήμερα είμαστε στην φάση να το παρουσιάσουμε στην Κοινωνία των Πολιτών. Οι πολιτικές εξελίξεις μας πρόλαβαν καθώς αναμέναμε μέσα στο καλοκαίρι να πάρουμε τελικές παρατηρήσεις από τις Οργανώσεις των Αναπήρων και να κληθούν όλα τα Υπουργεία να παρουσιάσουν τις δράσεις τους. Ωστόσο, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία είναι μία δέσμευση της χώρας, είναι μία ανάγκη και θα συνεχίσουμε την υλοποίησή του την επομένη των εκλογών κανονικά.
Ποιοι είναι οι άμεσοι στόχοι του Σχεδίου, πως θα βελτιώσει την καθημερινότητα των πολιτών με αναπηρία;
Οι άμεσοι στόχοι του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία είναι:
- Οι ίσες Ευκαιρίες,
- Η στήριξη της αυτονομίας των ΑΜΕΑ (όχι μόνο φυσική αυτονομία αλλά και ικανότητα λήψης αποφάσεων ζωής),
- Η δυναμική παρέμβαση στην προσβασιμότητα (μέσα μεταφοράς, αρχιτεκτονική, οικιστικά, τεχνολογία και επικοινωνία),
- Η εξάλειψη κάθε διάκρισης (γυναίκες με αναπηρίες, κτλ),
- Η αύξηση κονδυλίων για βελτίωση ποιότητας ζωής (βελτίωση ποιότητας υπηρεσιών),
- Η οργάνωση κέντρων και υπηρεσιώνκαι
- Τα επαγγελματικά προσόντα.
Τώρα όλα αυτά καταλαβαίνω ότι ακούγονται απλά ως τίτλοι, αλλά δεν είναι, έχουν άμεση και πρακτική εφαρμογή στην καθημερινότητά μας. Θα σας δώσω παραδείγματα. Η προσβασιμότητα σε όλα τα σχολεία της χώρας για τα άτομα σε αμαξίδιο ή με κινητικά προβλήματα, οι ειδικές ράμπες για αναπήρους σε όλο και περισσότερες παραλίες, η επιδότηση επιχειρήσεων για την πρόσληψη ατόμων με αναπηρίες, η επιδότηση για στέγαση και αυτονομία των ατόμων με αναπηρίες είναι δράσεις που θα αποτελέσουν κομμάτι του Εθνικού Σχεδίου.
Επίσης ο συντονισμός και η ενίσχυση των υπηρεσιών που απευθύνονται στους πολίτες με αναπηρίες. Γνωρίζουμε πολύ καλά το τι γίνεται στα Κέντρα Πιστοποίησης της Αναπηρίας, τα λεγόμενα ΚΕΠΑ. Πόσο ταλαιπωρούνται οι πολίτες και πόσο γραφειοκρατικό και εξοντωτικό είναι όλο αυτό το σύστημα. Δράσεις σωστής λειτουργίας τέτοιων κέντρων και σεβασμού στους πολίτες και στις ανάγκες τους αποτελούν κεντρικές δράσεις των Εθνικών Σχεδίων.
Συνοπτικά μπορώ να σας πω ότι οι άξονες του Εθνικού Σχεδίου καλύπτουν όλο το φάσμα της ζωής ενός ανθρώπου με αναπηρία. Την Κοινωνική Πρόνοια με την στήριξη των οικογενειών των ΑΜΕΑ, την εκπαίδευση με ισότιμη συμμετοχή των παιδιών ΑΜΕΑ στην δημόσια εκπαίδευση, την υγεία με έγκαιρη πρόληψη και διάγνωση, την εργασία, τον πολιτισμό, την κοινωνική ζωή, τον αθλητισμό και την προσβασιμότητα.
Τι καινοτόμο φέρνει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης;
Το καινοτόμο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία είναι ότι για πρώτη φορά στην Ελλάδα μιλάμε για πολλαπλές διακρίσεις και στην Αναπηρία. Τι σημαίνει αυτό;
Σκεφτείτε πόσες διακρίσεις εξαιτίας του φύλου τους δέχονται καθημερινά οι γυναίκες στον χώρο εργασίας τους. Σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι για ένα άτομο με αναπηρία να βρει εργασία. Αν τα συνδυάσουμε αυτά μπορείτε να φανταστείτε πόσο πιο δύσκολη γίνεται η εργασιακή κατάσταση ή αποκατάσταση για μία γυναίκα με αναπηρία που έρχεται αντιμέτωπη με δύο διακρίσεις. Σύμφωνα με μία έρευνα στην Ισπανία, που όπως σας είπα μελετάμε ως καλή πρακτική, το 72,19% των γυναικών με αναπηρίες απολαμβάνουν κοινωνικά επιδόματα για την αναπηρία τους αλλά δεν εργάζονται, τριπλάσιο ποσοστό από αυτό των αντίστοιχων αντρών με αναπηρία.
Οι γυναίκες με αναπηρίες γίνονται θύματα πολλαπλών διακρίσεων, τόσο για την κατάσταση της υγείας τους όσο και για το φύλο τους ή αν θέλετε θύματα διπλής διάκρισης και πολλαπλών εμποδίων για την επίτευξη των στόχων της ζωής τους. Υψηλότερα επίπεδα ανεργίας, χαμηλότεροι μισθοί, δυσχερέστερη πρόσβαση σε υπηρεσίες της υγείας, μεγαλύτερες εκπαιδευτικές ελλείψεις, μικρή ή καθόλου πρόσβαση στα προγράμματα και υπηρεσίες που απευθύνονται σε γυναίκες και αυξημένο κίνδυνο σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης. Αυτά είναι μερικά από τα διακριτικά χαρακτηριστικά που επηρεάζουν τις γυναίκες με κάποιου είδους αισθητική, σωματική, ψυχική ή πνευματική αναπηρία. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Άτομα με Αναπηρία συμπεριλαμβάνει τον τομέα της Γυναίκας με Αναπηρίας στους βασικούς στόχους του.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Συμπεριλαμβάνουμε και όλες τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ΛΟΑΤΚΙ άτομα με αναπηρίες, Ρομά συμπολίτες μας με αναπηρία, μετανάστες με αναπηρία και κάθε άνθρωπο που μπορεί να φέρει πολλές ταυτότητες ανάλογα με την φυλή, το χρώμα του, την θρησκεία του, τις ιδιαιτερότητές και τις απόψεις του και είναι ανάπηρο, και γίνεται θύμα αυτών των πολλαπλών διακρίσεων.
Κυρία Γιαννακάκη, κλείνοντας αυτή τη συνέντευξη που πραγματικά ήταν πολύ κατατοπιστική, θα ήθελα να σας ρωτήσω, καθώς βρισκόμαστε και σε προεκλογική περίοδο, ποιο είναι το διακύβευμα αυτών των εκλογών και ποιο περιμένετε να είναι το αποτέλεσμά τους;
Το διακύβευμα αυτών των εκλογών είναι πολύ ξεκάθαρο. Ή θα συνεχίσουμε το έργο μας προς τα μπροστά, προς την ανάπτυξη και την φιλολαϊκή πολιτική ή θα ξαναγυρίσουμε στις πολιτικές των μνημονίων προ του 2015. Δεν μπορώ να πω ότι τα κάναμε όλα καλά ή ότι δεν υπήρξαν καθυστερήσεις. Όμως όλοι μας, αυτά τα χρόνια δουλέψαμε σκληρά για να προχωρήσει η χώρα μπροστά και να σταθεί στα πόδια της.
Ειδικά στον τομέα που υπηρέτησα εγώ, στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, είναι κοινή ομολογία ότι έγιναν τεράστια βήματα. Αναφέρω ενδεικτικά την προέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης, τη Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου, το Νόμο για την Ίση Μεταχείριση, την Κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Ήμασταν ουραγοί στην Ευρώπη και σήμερα, σε ορισμένα, ζητήματα είμαστε στην πρωτοπορία.
Θεωρώ ότι οι πολίτες θα τα υπολογίσουν όλα αυτά και θα δώσουν ξανά εντολή στον ΣΥΡΙΖΑ να συνεχίσει το έργο του για μία πολιτική σταθερά προσηλωμένη στην κοινωνική ισότητα και αλληλεγγύη, με στόχο την τελική και πλήρη χειραφέτηση της κοινωνίας.
Glykouli.gr
