Για χρόνια, μας έλεγαν ότι η ζάχαρη είναι ένας σημαντικός ένοχος πίσω από την παγκόσμια αύξηση του διαβήτη τύπου 2. Τώρα, αναδυόμενα στοιχεία από ερευνητές του BYU προσθέτουν μια απόχρωση σε αυτό το μήνυμα, υποδηλώνοντας ότι δεν φέρουν όλες οι πηγές ζάχαρης τον ίδιο κίνδυνο.
Στη μεγαλύτερη και πιο ολοκληρωμένη μετα-ανάλυση του είδους της, οι ερευνητές του BYU –σε συνεργασία με ερευνητές από ιδρύματα με έδρα τη Γερμανία– διαπίστωσαν ότι ο τύπος και η πηγή ζάχαρης μπορεί να έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από πάνω από μισό εκατομμύριο ανθρώπους σε πολλές ηπείρους, αποκαλύπτοντας μια εκπληκτική ανατροπή: Η ζάχαρη που καταναλώνεται μέσω ποτών –όπως αναψυκτικά και ακόμη και χυμούς φρούτων– συνδέεται σταθερά με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 (T2D). Εν τω μεταξύ, άλλες πηγές ζάχαρης δεν έδειξαν τέτοια σύνδεση, και σε ορισμένες περιπτώσεις, συσχετίστηκαν ακόμη και με χαμηλότερο κίνδυνο.
«Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που καταλήγει σε σαφείς σχέσεις δόσης-απόκρισης μεταξύ διαφορετικών πηγών ζάχαρης και του κινδύνου διαβήτη τύπου 2», δήλωσε η Karen Della Corte, επικεφαλής συγγραφέας και καθηγήτρια διατροφικής επιστήμης στο BYU. «Υπογραμμίζει γιατί η κατανάλωση ζάχαρης -είτε από αναψυκτικό είτε από χυμό- είναι πιο προβληματική για την υγεία».
Αφού διόρθωσαν τον δείκτη μάζας σώματος, την υπερβολική πρόσληψη ενέργειας και διάφορους άλλους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, οι ερευνητές διαπίστωσαν τις ακόλουθες σχέσεις δόσης-απόκρισης:
Με κάθε επιπλέον μερίδα 350 ml ζαχαρούχων ποτών (δηλαδή, αναψυκτικών, ενεργειακών ποτών και αθλητικών ποτών) την ημέρα, ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 αυξήθηκε κατά 25%. Αυτή η ισχυρή σχέση έδειξε ότι ο αυξημένος κίνδυνος ξεκίνησε από την πρώτη κιόλας ημερήσια μερίδα χωρίς ελάχιστο όριο κάτω από το οποίο η πρόσληψη φαινόταν ασφαλής.
Με κάθε επιπλέον μερίδα 320 ml χυμού φρούτων την ημέρα (δηλαδή, 100% χυμός φρούτων, νέκταρ και χυμούς), ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 αυξήθηκε κατά 5%.
Οι παραπάνω κίνδυνοι είναι σχετικοί και όχι απόλυτοι. Για παράδειγμα, εάν ο βασικός κίνδυνος ενός μέσου ατόμου να αναπτύξει διαβήτη τύπου 2 είναι περίπου 10%, τέσσερα αναψυκτικά την ημέρα θα μπορούσαν να το αυξήσουν σε περίπου 20%, όχι 100%.
Συγκριτικά, η πρόσληψη 20 γραμμαρίων ημερησίως συνολικής σακχαρόζης (επιτραπέζιας ζάχαρης) και συνολικής ζάχαρης (το άθροισμα όλων των φυσικών και προστιθέμενων σακχάρων στη διατροφή) έδειξε μια αντίστροφη συσχέτιση με τον διαβήτη τύπου 2, υποδηλώνοντας μια εκπληκτική προστατευτική συσχέτιση.
Το γιατί η κατανάλωση ζάχαρης θα ήταν πιο προβληματική από την κατανάλωση ζάχαρης μπορεί να οφείλεται στις διαφορετικές μεταβολικές επιδράσεις. Τα ζαχαρούχα ποτά και οι χυμοί φρούτων παρέχουν μεμονωμένα σάκχαρα, οδηγώντας σε μεγαλύτερη γλυκαιμική επίδραση που θα υπερφορτώσει και θα διαταράξει τον μεταβολισμό του ήπατος, αυξάνοντας έτσι το λίπος του ήπατος και την αντίσταση στην ινσουλίνη.
Από την άλλη πλευρά, τα διαιτητικά σάκχαρα που καταναλώνονται ή προστίθενται σε τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, όπως ολόκληρα φρούτα, γαλακτοκομικά προϊόντα ή δημητριακά ολικής αλέσεως, δεν προκαλούν μεταβολική υπερφόρτωση στο ήπαρ. Αυτά τα ενσωματωμένα σάκχαρα προκαλούν βραδύτερες αντιδράσεις γλυκόζης στο αίμα λόγω των συνοδευτικών φυτικών ινών, λιπών, πρωτεϊνών και άλλων ωφέλιμων θρεπτικών συστατικών.
Ο χυμός φρούτων, ακόμη και με ορισμένες βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά, είναι πολύ λιγότερο ωφέλιμος. Λόγω της υψηλής και συμπυκνωμένης περιεκτικότητάς του σε ζάχαρη, οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο χυμός φρούτων αποτελεί κακό υποκατάστατο των ολόκληρων φρούτων, τα οποία παρέχουν περισσότερες φυτικές ίνες για να υποστηρίξουν την καλύτερη ρύθμιση της γλυκόζης στο αίμα.
«Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη για ακόμη πιο αυστηρές συστάσεις για τα υγρά σάκχαρα, όπως αυτά που περιέχονται στα ζαχαρούχα ποτά και στους χυμούς φρούτων, καθώς φαίνεται να σχετίζονται επιβλαβώς με την μεταβολική υγεία», δήλωσε η Corte. «Αντί να καταδικάζουν όλα τα πρόσθετα σάκχαρα, οι μελλοντικές διατροφικές οδηγίες θα μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις διαφορικές επιπτώσεις της ζάχαρης με βάση την πηγή και τη μορφή της».
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Advances in Nutrition.
