Πολλοί άνθρωποι που προσπάθησαν να χάσουν βάρος μειώνοντας τις θερμίδες είναι εξοικειωμένοι με αυτήν την απογοητευτική πραγματικότητα: κάποια στιγμή το σώμα σταματά να χάνει κιλά. Αισθάνεται τη μειωμένη πρόσληψη θερμίδων και ανταποκρίνεται επιβραδύνοντας τον μεταβολισμό, με αποτέλεσμα να καίει λιγότερες θερμίδες από ό,τι πριν από τη δίαιτα.
Αυτό συμβαίνει επειδή το σώμα αντιλαμβάνεται μια πιθανή απειλή ασιτίας και προσαρμόζεται εξοικονομώντας ενέργεια ενώ εξακολουθεί να εκτελεί βασικές λειτουργίες. Μπορεί να φαίνεται απίστευτα άδικο το γεγονός ότι το σώμα δεν αναγνωρίζει τον στόχο της απώλειας βάρους και αντίθετα εργάζεται ενάντια σε αυτόν κρατώντας θερμίδες.
Τώρα, μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας εντόπισε έναν πιθανό τρόπο διατήρησης της καύσης θερμίδων ακόμα και όταν καταναλώνετε λιγότερες θερμίδες.
Αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα σημαντική για ασθενείς που χρησιμοποιούν φάρμακα απώλειας βάρους ή διαβήτη όπως το Wegovy και το Ozempic. Πολλοί άνθρωποι που παίρνουν αυτά τα φάρμακα διαπιστώνουν ότι η απώλεια βάρους τους επιταχύνεται μετά την απώλεια περίπου 20-25% του σωματικού τους βάρους.
Σύμφωνα με τον Kim Ravnskjaer, Κύριο Ερευνητή και Αναπληρωτή Καθηγητή στο Τμήμα Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Νότιας Δανίας, αυτή η στασιμότητα πιθανότατα οφείλεται στη φυσική απόκριση του σώματος: «Συνήθως πηγαίνει καλά στην αρχή, αλλά καθώς οι άνθρωποι χάνουν κάποιο από το βάρος που στοχεύουν να χάσουν, η πρόοδός τους σταματά επειδή προσαρμόζεται ο μεταβολισμός του σώματος», εξήγησε.
Εάν ήταν δυνατό να ελεγχθεί αυτή η μεταβολική προσαρμογή, θα μπορούσε να αλλάξει το παιχνίδι για όποιον προσπαθεί να χάσει βάρος. Ένα φάρμακο που θα μπορούσε να εξουδετερώσει αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να επεκτείνει τα οφέλη θεραπειών όπως το Wegovy, οι οποίες συχνά σταματούν να λειτουργούν μετά από ένα ορισμένο σημείο.
Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι η νέα μελέτη του Kim Ravnskjaer και των συνεργατών του, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell Metabolism.
«Αν μπορούσαμε να αναπτύξουμε ένα φάρμακο που βοηθά στη διατήρηση της καύσης λίπους ή ζάχαρης στο αρχικό υψηλό επίπεδο παράλληλα με θεραπείες απώλειας βάρους, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να συνεχίσουν να χάνουν βάρος πέρα από το συνηθισμένο οροπέδιο», τονίζει.
Ωστόσο, επισημαίνει ότι τα ευρήματα της ομάδας βασίζονται επί του παρόντος σε μοντέλα ποντικιών, πράγμα που σημαίνει ότι οι δοκιμές σε ανθρώπους είναι ακόμη πολύ μακριά και οι πιθανές θεραπείες ακόμη πιο κάτω.
«Είναι πολύ μακριά από τις γνώσεις σε πειράματα με ποντίκια μέχρι την κυκλοφορία ενός φαρμάκου στην αγορά – αλλά αυτό είναι προφανώς το δυναμικό στην έρευνά μας», σχολιάζει ο Kim Ravnskjaer.
Η ανακάλυψη των ερευνητών ήταν απροσδόκητη όταν ερευνούσαν τη λειτουργία ενός γονιδίου που ονομάζεται Plvap σε ορισμένα ηπατικά κύτταρα σε ποντίκια.
Η ομάδα γνώριζε από προηγούμενες μελέτες ότι οι άνθρωποι που γεννιούνται χωρίς αυτό το γονίδιο έχουν προβλήματα με το μεταβολισμό των λιπιδίων τους, μια σύνδεση που η ερευνητική ομάδα θέλησε να διερευνήσει.
Αποδείχθηκε ότι το γονίδιο Plvap επιτρέπει τη μεταβολική μετατόπιση του σώματος από την καύση ζάχαρης στο λίπος κατά τη νηστεία. Και όταν το Plvap απενεργοποιείται – όπως έκαναν οι ερευνητές στα ποντίκια του εργαστηρίου τους– το συκώτι δεν αναγνωρίζει ότι το σώμα νηστεύει και συνεχίζει να καίει ζάχαρη.
Με άλλα λόγια, η ερευνητική ομάδα έχει βρει έναν εντελώς νέο τρόπο με τον οποίο ρυθμίζεται ο μεταβολισμός του ήπατος, ο οποίος μπορεί να έχει ιατρικές εφαρμογές.
«Εάν μπορούμε να ελέγξουμε την καύση ζάχαρης και λίπους από το συκώτι, μπορεί επίσης να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων για την απώλεια βάρους και τον διαβήτη», λέει ο Kim Ravnskjaer.
Πέρα από την ενδιαφέρουσα ικανότητα του Plvap να «ξεγελάει» το συκώτι ώστε να πιστεύει ότι δεν νηστεύει, οι ερευνητές έκαναν αρκετές άλλες σημαντικές παρατηρήσεις στη μελέτη τους:
Το σήμα που πυροδοτεί μεταβολικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της νηστείας προέρχεται από τα αστρικά κύτταρα του ήπατος και όχι από τα ηπατοκύτταρα, τα πιο άφθονα κύτταρα του ήπατος που είναι υπεύθυνα για τη διεξαγωγή μεταβολικών διεργασιών. Αυτό υποδηλώνει ότι τα αστρικά κύτταρα παίζουν έναν μέχρι τώρα άγνωστο ρόλο στον έλεγχο του μεταβολισμού του ήπατος κατευθύνοντας άλλους τύπους κυττάρων, εισάγοντας έναν νέο τρόπο επικοινωνίας από κύτταρο σε κύτταρο.
Αν και το λίπος ανακατευθύνθηκε στους μύες αντί στο συκώτι, τα ποντίκια δεν παρουσίασαν αρνητικά αποτελέσματα. Μάλιστα, παρουσίασαν βελτιωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη και χαμηλότερα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Ο Kim Ravnskjaer βρίσκει αυτό ιδιαίτερα συναρπαστικό:
«Είναι ευρέως γνωστό ότι το αυξημένο σάκχαρο στο αίμα μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες επιπλοκές για άτομα με διαβήτη τύπου 2. Η κατανόηση του Plvap θα μπορούσε να βοηθήσει τους διαβητικούς να ρυθμίσουν καλύτερα το σάκχαρό τους στο μέλλον».
Αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις – όχι μόνο για θεραπείες παχυσαρκίας, αλλά και για τη βελτίωση της κατανόησής μας για τον τρόπο επεξεργασίας του λίπους και της ζάχαρης σε μεταβολικές ασθένειες. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους για τη θεραπεία καταστάσεων όπως ο διαβήτης τύπου 2 και η στεατωτική ηπατική νόσος.
Πώς έγινε η μελέτη;
Η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε ότι το γονίδιο Plvap, το οποίο παίζει ρόλο στον μεταβολισμό των λιπιδίων στα θηλαστικά, εκφράζεται στα αστρικά κύτταρα στο ήπαρ των ποντικών. Αυτό ήταν εκπληκτικό επειδή τα αστρικά κύτταρα δεν είχαν προηγουμένως συσχετιστεί με μεταβολισμό λιπιδίων.
Για να το διερευνήσουν περαιτέρω, οι ερευνητές απενεργοποίησαν το γονίδιο Plvap στα αστρικά κύτταρα και παρατήρησαν τα ποντίκια. Στην αρχή, ήταν απογοητευμένοι – τα ποντίκια φάνηκαν εντελώς φυσιολογικά. Όταν όμως νήστεψαν τα ποντίκια, όλα άλλαξαν.
Τα συκώτια των ποντικών δεν ήταν σε θέση να κάψουν λίπος και να παράγουν κετόνη, κάτι που συνήθως συμβαίνει σε όλα τα υγιή θηλαστικά κατά τη διάρκεια της νηστείας.
Τα μεταβολικά προγράμματα που είναι υπεύθυνα για αυτή τη διαδικασία απλά δεν ενεργοποιήθηκαν. Αν και το λίπος απελευθερώθηκε από τον λιπώδη ιστό στην κυκλοφορία του αίματος, το συκώτι δεν το απορρόφησε όπως αναμενόταν. Αντίθετα, τα λιπαρά οξέα ανακατευθύνθηκαν στους σκελετικούς μύες.
Είναι ενδιαφέρον ότι ένα συκώτι χωρίς το γονίδιο Plvap «δεν αναγνωρίζει» ότι το σώμα νηστεύει. Ως αποτέλεσμα, συνεχίζει να καίει τη ζάχαρη σε μια διαδικασία που φαίνεται ευεργετική για το συνολικό μεταβολισμό.
